نهمین نشست «پاورقی» با نقد و بررسی کتاب «میلیشیا»، با حضور راضیه تجار (نویسنده، منتقد) و مریم رمضانی (نویسنده اثر) در تماشاخانه ماه حوزه هنری برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، در این نشست مریم رمضانی نویسنده «میلیشیا» درباره ایده شکل‌گیری این اثر به پیشنهاد سعید تشکری که استاد وی در رمان نویسی بوده اشاره کرد و در ادامه به تصمیمی که برای نوشتن داستانی درباره مجاهدین خلق گرفته است پرداخت.
وی گفت: چارچوب اولیه اثر طی یک سال شکل گرفت اما بعد از نگارش، متوجه جای خالی اقلیم در رمان شدم که در نهایت مشهد به عنوان مکان و فضایی که اتفاقات در آن رخ می‌دهد، انتخاب شد. درباره مجاهدین خلق خیلی چیزها را نمی‌دانستم تا اینکه مصاحبه‌ای از ضارب شهید هاشمی نژاد را خواندم که نوجوانی 15 ساله بود و دقیقا با سن شخصیت داستان من مطابقت داشت؛ بنابراین با حفظ چارچوب اصلی، داستان را دوباره نوشتم و نتیجه آن چیزی شد که امروز در «میلیشیا» می‌خوانیم.
در ادامه این نشست راضیه تجار با یاد کردن از سعید تشکری گفت: اینکه زنده‌یاد تشکری دانسته‌های خود را در اختیار مریم رمضانی قرارداده بسیار ارزشمند است. از سویی دیگر باید به این نکته اشاره شود که گاه نویسنده، یک رمان را به صورت فی‌البداهه می‌نویسد و گاه در پردازش پیرنگ داستان نقشه راهی را می‌چیند؛ بنابراین شاید برای نویسندگان تازه‌کار که با فضای داستان‌نویسی آشنایی ندارند، یکسال کار برای پیرنگ تعجب‌آور و زیاد باشد اما وقتی برنامه مشخصی در نگارش داشته باشیم پیرنگ اثر استوارتر می‌شود.
وی افزود: دیگر نکته حائز اهمیت در «میلیشیا» پیدا کردن نقطه عطفی است که از دل واقعیت برآمده اما صرفا نقل وقایع نبوده بلکه با خیال‌پردازی نویسنده همراه بوده است.
سهم تخیل در «میلیشیا»
تجار اظهار کرد: «میلیشیا» زندگی‌نامه داستانی نیست بلکه رمانی است که تخیل نیز در آن سهم زیادی دارد و من عنصر تخیل را در این اثر موثر دیدم اما آنچه در مواجهه با این رمان احساس می‌کنم این است که اگر مخاطبی، شهید هاشمی نژاد را نشناسد و یا اگر این کتاب در خارج از کشور منتشر شود و مخاطب آن این شخصیت را نشناسد، «میلیشیا» هم اطلاعاتی از شهید هاشمی‌نژاد به او انتقال نمی‌دهد.
در ادامه مریم رمضانی نویسنده اثر اظهار کرد: در بحث مجاهدین خلق کتاب و مصاحبه زیاد است اما تکه تکه هستند و من هر جا که سوال یا ابهامی داشتم سعید تشکری با بازگویی خاطرات شفاهی خود از مجاهدین اطلاعاتی در اختیارم قرار می‌داد و این موضوع توانست کمک زیادی در نوشتن رمان کند.
وی در پاسخ به صحبت‌های تجار بیان کرد: قرار نبود موضوع «میلیشیا» شخصیت هاشمی‌نژاد باشد بلکه من می‌خواستم رمانی درباره مجاهدین خلق و شیوه جذب نیروهایشان بنویسم. در این داستان بجز خط داستانی که از شهادت هاشمی نژاد وجود دارد مابقی قصه، خیال‌پردازی است و من می‌خواستم به این موضوع بپردازم که مجاهدین خلق چه تاثیری بر زندگی افراد و اعضای خانواده آنها دارد؛ بنابراین روی شخصیت شهید هاشمی نژاد تمرکز چندانی نداشتم و صرفا به وی به این دلیل در اثر پرداختم که جزو افراد موثر در مشهد بود و توسط مجاهدین خلق ترور شد.
سیاهی و تباهی در داستان
تجار با بیان اینکه در «میلیشیا» با سازمانی روبه‌رو هستیم که به قدری خیانت و کشتار کرد که نامش با منافقین همراه شد، اظهار کرد: شخصیت اصلی داستان یعنی «عطا» زخم کاری از سازمان مجاهدین خلق دارد که نماد آن از سوی پدر به خانواده ورود پیدا می‌کند و باعث مسائل متعددی می‌شود اما به نظر من نویسنده می‌توانست سیاهی، تباهی و آنچه را که مجاهدین بوجود آوردند را در داستان پررنگ‌تر کند. ضمن اینکه احساس می‌کنم در دل رمان به فضاهایی چون کوره‌پزخانه پرداخته می‌شود که برخلاف آنچه که عطا (شخصیت اصلی داستان) اشاره می‌کند و به سال 1359 مربوط است، به دوره قبل از انقلاب تعلق دارد.
منتقد نهمین نشست پاورقی در بخش دیگری از سخنانش تاکید کرد: «میلیشیا» اثری باورپذیر است چراکه ردپای وقایع رمان به جنایت و خیانت مجاهدین نزدیک شده بود اما من بیشتر انتقام شخصی را در شخصیت داستان دیدم و اینکه عطا بخاطر کودکی و جوانی زیرسوال رفته‌اش تصمیم به انتقام از پدر می‌گیرد. همچنین تاجایی از این اثر نشانه‌ای از اینکه شخصیت دیگر داستان یعنی «پروا» عضو تشکیلات مجاهدین خلق است وجود ندارد و حتی در ادامه داستان و در جایی که عطا و برادر کوچکش (روزبه) خود عضو تشکیلات مجاهدین خلق شده‌اند هم انتقام عطا را انتقامی از سازمان نمی‌بینیم. ضمن اینکه شخصیت دیگر اثر یعنی خبرنگار نیز در مقابل فعالیت سازمان مجاهدین بسیاز منفعلانه نشان داده شده است.
وی با بیان اینکه «میلیشیا» صرفا سیر خطی و سطحی ندارد و توانسته مشارکت مخاطب را با خود همراه کند گفت: در این رمان نکات مبهم و سوال‌برانگیز زیادی وجود دارد. از جمله اینکه چرا عضو سازمان مجاهدین خلق (پروا) خانواده عطا را انتخاب کرده؟ و من به عنوان خواننده این اثر اشاره‌ای به وقوع برخی اتفاقات نیافتم.
مریم رمضانی نویسنده «میلیشیا» در پاسخ به ابهامات و سوالات مطرح شده تشریح کرد: داستان از جایی آغاز می‌شود که پروا به عنوان عضو سازمان مجاهدین خلق به دنبال خانه امن برای پنهان شدن است. او مرد سلمانی (پدر عطا) را می‌بیند، متوجه ضعف او می‌شود و تصمیم می‌گیرد به خانه او رود چراکه خانه وی از نظر پروا خانه‌ای امن و سپید است. وقتی پروا تصمیم می‌گیرد مجددا فعالیت داشته باشد متوجه ظرفیت جدیدی که همان عطا است، می‌شود.
راضیه تجار در ادامه این صحبت‌ها بر رسانا نبودن داستان نسبت به مباحث مطرح شده و توضیحات رمضانی از شخصیت پروا انتقاد کرد.
وی همچنین به نقاط قوت داستان از جمله علاقه عطا به برادر کوچکش و ارتباط روحی که با هم دارند و فضای بومی داستان که به خوبی در «میلیشیا» نشان داده شده اشاره کرد.
شباهت «میلیشیا» با فیلم قیصر
وی در ادامه همچنین به شباهت برخی از قسمت‌های رمان «میلیشیا» با فیلم «قیصر» اشاره کرد و در خصوص دیگر قسمت‌های مبهم داستان، به نامشخص بودن سن شخصیت زن (پروا)، اتفاقات ناگهانی چون پیوند خوردن و مواجهه عطا با خبرنگار داستان بعد از بیست سال پرداخت.
وی خطاب به رمضانی گفت: اثر باید در انتقال مفهوم و اتفاقات خود حرف بزند. من شخصیت عطا که شخصیت اول «میلیشیا» است، دوست نداشتم و ارتباطی با او برقرار نکردم و فکر می‌کنم نویسنده شخصیتی را خلق کرده که منفور است.
رمضانی در بخش پایانی این نشست اظهار کرد: در این اثر تلاش کردم چندان به کلیشه‌های مربوط به مجاهدین خلق نزدیک نشوم و به نظرم شخصیت‌پردازی‌ها درست است؛ چراکه عطا در آغاز داستان شخصیتی شر نیست بلکه بخاطر مسائلی که برایش اتفاق می‌افتد، همکاری‌هایی با مجاهدین خلق انجام می‌دهد، او عضو سازمان نمی‌شود اما پروا مجاهد است و ازدواجش با عطا هم برای رسیدن به اهداف سازمانی‌اش است. پروا در جایی از عطا جدا می‌شود که عطا همسر می‌خواهد و به دنبال احساسات عاطفی است و پروا به دنبال رشد در سازمان مجاهدین خلق است. عطا در جایی فروش مجله سازمان مجاهدین خلق را می‌پذیرد اما عضو سازمان نمی‌شود و به همین دلیل هم پروا سعی می‌کند روی روزبه تمرکز داشته باشد.
تجار نیز در پایان این نشست به 4 رویایی که شخصیت‌های داستان دارند اشاره کرد و آن را در تعلیق اثر و زیبایی آن موثر دانست.
در پایان نهمین نشست پاورقی، راضیه تجار تندیس این نشست را به مریم رمضانی نویسنده «میلیشیا» اهدا کرد. همچنین هدیه‌ای به رسم یادبود به راضیه تجار که به عنوان منتقد نهمین نشست در حوزه هنری حضور یافته بود، اهدا شد.
انتهای پیام/
نظر شما